- Εθνικό Θέατρο, Φεστιβάλ Αθηνών, στο θέατρο Ηρώδου του Αττικού, 1978. Σκηνο-θεσία Αλέξης Σολομός, σκηνικά-κοστούμια Γιώργος Ανεμογιάννης, μουσική Στέφανος Βασιλειάδης. Ηθοποιοί: Αλέξης Μινωτής, Μαίρη Αρώνη, Στέλιος Βόκοβιτς, Ιάκωβος Ψαρράς, Κώστας Καστανάς, Νίκος Τζόγιας κ.ά.
Εργογραφία
Θέατρο | Βούδας
Το έργο εκτυλίσσεται σ’ ένα χωριό στην Κίνα, κοντά στον ποταμό Γιανγκ-Τσε. Εμφανίζεται πρώτα ο Ποιητής και περιγράφει στο κοινό τον κόσμο που θα δημιουργήσει. Αμέσως μετά, τη θέση του παίρνει ο Μάγος, που μιλά για την Κίνα των οραμάτων του αλλά και για την οδυνηρή πραγματικότητα. Σιγά-σιγά, τα θεατρικά πρόσωπα μαζεύονται στη σκηνή, γύρω από το άγαλμα του Βούδα.
Έρχεται η είδηση ότι νικήθηκε ο στρατός του Νέου Τσανγκ, γιου του άρχοντα. Ο λαός (αλλά και ο άρχοντας) χαίρεται· δεν συμπαθεί τον Νέο Τσανγκ, ούτε την αδερφή του τη Μέι-Λιγκ, επειδή έχουν απομακρυνθεί από την παράδοση των προγόνων και εισάγουν δυτικούς νεωτερισμούς. Ο άρχοντας απευθύνεται στο λαό και ύστερα όλοι έχουν ένα όραμα του Βούδα να συνομιλεί με τους μαθητές του.
Φτάνει ο Νέος Τσανγκ και, εξοργισμένος από την εικόνα του λαού, λογομαχεί με τον πατέρα του και διεκδικεί την εξουσία. Ο Γερο-Τσανγκ αρνείται και τον καταριέται. Η είδηση ότι τα νερά του ποταμού ανεβαίνουν και ήδη καταστρέφουν τα γύρω χωριά προκαλεί αναστάτωση. Ο Νέος Τσανγκ και η Μέι-Λιγκ προσπαθούν να πείσουν τους χωρικούς να κατασκευάσουν φράγματα, όμως εκείνοι θεωρούν την καταστροφή ως τιμωρία για την απομάκρυνση από την παράδοση και περιμένουν τη βοήθεια των προγόνων. Το ίδιο και ο άρχοντας που μαχαιρώνει το γιο του, προκειμένου να κατευνάσει την οργή των προγόνων και του ποταμού.
Ωστόσο, η καταστροφή εξακολουθεί. Ο Γερο-Τσανγκ φυγαδεύει τον εγγονό του, φορεί την επίσημη στολή του και ετοιμάζεται να πεθάνει. Η Λι-Λιάγκ, χήρα του σκοτωμένου, αυτοκτονεί και ο άρχοντας αρχίζει να αμφισβητεί την αναγκαιότητα της θυσίας. Ο Μάγος δίνει ένα ακόμη όραμα με τον Βούδα στον άρχοντα και στο λαό, αλλά μόλις τελειώνει η ψευδαίσθηση, έρχονται κι άλλες ειδήσεις για μεγαλύτερες καταστροφές.
Η Μέι-Λιγκ κατηγορεί τον πατέρα της και προσπαθεί να ενισχύσει το φράγμα, χωρίς αποτέλεσμα. Ο λαός τώρα ζητά να θυσιαστεί και η Μέι-Λιγκ. Ο άρχοντας στην αρχή αρνείται, όμως βλέπει ότι ο εγγονός του δεν φυγαδεύτηκε τελικά. Η Μέι-Λιγκ οδεύει προς τη θυσία και ο Μάγος προσφέρει το τελευταίο όραμα. Ο θάνατος της κοπέλας αποδεικνύεται μάταιος· τα νερά πλημμυρίζουν το χωριό και τις τελευταίες του στιγμές ο άρχοντας καταλαβαίνει το φοβερό μυστικό, ότι ο Βούδας και ο ποταμός είναι ένα.
Η μορφή του Βούδα απασχολεί τον Καζαντζάκη ήδη από το 1921, όταν ζούσε στη Βιέννη. Τότε γράφει έναν έμμετρο Βούδα σε 3000 στίχους, αλλά καταστρέφει το χειρόγραφο. Το 1922 στο Βερολίνο τον ξαναγράφει σε πεζό λόγο και επίσης τον καταστρέφει.
Το 1930, γράφει στον Πρεβελάκη από τη Νις, ότι ωριμάζει στο νου του η ιδέα ενός πεζού κειμένου με τίτλο Μια βροχερή Μέρα, το οποίο θα τελείωνε με ένα όνειρο που είδε για το Βούδα. Το 1931, γράφει πάλι στον Πρεβελάκη από το Γκόττεσγκαμπ, ότι προτίθεται να αρχίσει το En fumant [=Καπνίζοντας], που θα ήταν η τελευταία μορφή του Βούδα και δεν θα το τύπωνε ποτέ· σύμφωνα με την Ελένη Καζαντζάκη, την ίδια εποχή ξαναδουλεύει την τραγωδία Βούδας, πιθανόν χωρίς να την ολοκληρώσει ποτέ.
Το 1932, στο Γκόττεσγκαμπ, γράφει ένα σενάριο για τον Βούδα. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1941 στην Αίγινα, τελειώνει την πρώτη μορφή μιας τραγωδίας με τίτλο Γιανγκ-Τσε· η δεύτερη μορφή της γράφεται το 1943. Το 1949, η Τέα Ανεμογιάννη του στέλνει το χειρόγραφο του έργου για αναθεώρηση. Το 1956, ο Καζαντζάκης του δίνει τον τίτλο Βούδας και προχωρεί σε κάποιες αλλαγές.
- Ν. Καζαντζάκης, Θέατρο Γ΄. Τραγωδίες με διάφορα θέματα. Καποδίστριας, Χριστόφορος Κολόμβος, Σόδομα και Γόμορρα, Βούδας, επιμέλεια Ε. Χ. Κάσδαγλης, Αθήνα: Δίφρος 1956
- Ν. Καζαντζάκης, Θέατρο Γ΄. Τραγωδίες με διάφορα θέματα. Καποδίστριας, Χριστόφορος Κολόμβος, Σόδομα και Γόμορρα, Βούδας, Αθήνα: εκδ. Ελ. Καζαντζάκη 1971 – όπου και νεότερες εκδόσεις· η έκδοση του 1998, με επιμέλεια Πάτροκλου Σταύρου, είναι ανατύπωση της έκδοσης του 1956
- Nikos Kazantzaki, Théâtre II. Bouddha, μετάφραση στα γαλλικά Jacqueline Moatti-Fine, Παρίσι: Plon 1982
- Nikos Kazantzakis, Buddha. Der blaue Fluß, μετάφραση στα γερμανικά Dimitris Tsiambalos, Μόναχο: εκδ. Goldmann 1982. [μετάφραση στα γερμανικά Dimitris Tsiambalos – Wieland Grommes:] Μόναχο: εκδ. Dianus-Trikont 1984. εκδ. Goldmann 1987
- Nikos Kazantzakis, Buddha, μετάφραση στα αγγλικά Kimon Friar – Athena Dallas-Damis, πρόλογος Michael Tobias, εισαγωγή Peter Bien, Σαν Ντιέγκο, Καλιφόρνια: Avant Books 1983
- Nikos Kazantzakis, Buda. Tragedia en 3 actos, μετάφραση στα ισπανικά Miguel Castillio Didier, Μπουένος Άιρες: εκδ. Carlo Lohlé 1983, 1995
- Nikos Kazantzaki, El yang-tsé: o la vida avasalladora y la humana liberación, μετάφραση στα ισπανικά [ισπανικά] Oscar Uribe Villegas, Μεξικό: εκδ. O. Uribe V. 1997
